μπρος στα χρόνια αδιέξοδα του αγροτικού τομέα, που η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων όξυνε σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό, μια σειρά από μέτρα προωθούνται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και δίχως τη στοιχειώδη κριτική προσέγγιση προπαγανδίζονται από φορείς και Μέσα Ενημέρωσης. Το γεγονός βέβαια ότι οι παραπάνω προτάσεις βρίσκουν σε απόλυτη συμφωνία αγρο-βιομηχανικά καρτέλ, τυποποιητές, διανομείς και σούπερ - μάρκετ (όλους αυτούς δηλαδή που καρπώνονται την υπεραξία της εργασίας στον αγρό), δεν φαίνεται να προβληματίζει κανένα.
Καθώς μέσω του σε διαβούλευση νομοσχέδιου του Υπουργείου η συμβολαιακή γεωργία λαμβάνει και θεσμικό χαρακτήρα, αναγκαίο κρίνεται να διασαφηνιστεί κάπως αυτός ο πολυδιαφημισμένος όρος και να ειπωθούν και κάποιες ίσως δυσάρεστες αλήθειες. Μέσω της συμβολαιοποίησης το αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα επιδιώκει να 'ορθολογικοποιήσει' την παραγωγή στον αγρό με βάση τη λογική των δικών του αναγκών, δηλαδή τη συγκεντροποίηση και ομογενοποίηση (ποσοτικά και ποιοτικά) της παραγωγής έτσι ώστε να εναρμονιστεί με την εμπορική και βιομηχανική ζήτηση για άφθονες και ποιοτικά σταθερές πρώτες ύλες.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της εξειδίκευσης και τον πλήρη ελέγχο της παραγωγικής διαδικασίας που ενδέχεται να ξεκινάει από την προμήθεια στον αγρότη των απαραίτητων μέσων παραγωγής (σπόροι, λιπάσματα, μηχανήματα, νοικιασμένη γη κ.ά.) και φτάνει μέχρι την αγορά του προϊόντος. Οι όροι των συμφωνιών δύναται να περιλαμβάνουν μια σειρά από δεσμεύσεις όπως μέγιστη και ελάχιστη ποσότητα παραγωγής, χρήση συγκεκριμένων ποικιλιών καθώς και καλλιεργητικών μεθόδων ή μεθόδων εκτροφής, τιμές και τρόποι πληρωμής, χρόνο και τόπο παράδοσης, ρήτρες σε περίπτωση αθέτησης των συμφωνιών κ.ά. Όλα τα παραπάνω πλήρως εναρμονισμένα στις αυστηρές προδιαγραφές που τίθενται από τους γίγαντες του διεθνούς λιανεμπορίου. Με τον τρόπο αυτό ο αγρότης από ανεξάρτητος παραγωγός μέσα από τον σφιχτό εταιρικό έλεγχο μετατρέπεται σε κολίγο των αγροεταιρειών, οι οποίες μάλιστα αφού δεν τον προσλαμβάνουν δεν είναι υποχρεωμένες να ασφαλίζουν τον ίδιο η την παραγωγή του ή να τηρούν κάποια κρατική περιβαλλοντική νομοθεσία. Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που αρμέγουν τον συμβολαιακό αγρότη από παντού αναγκάζοντας τον να αγοράζει συγκεκριμένα αγροεφόδια και εξασφαλίζοντας φτηνό προϊόν δίχως κανένα ρίσκο ή διακύμανση τιμών. Με έναν σμπάρο, πολλά τρυγόνια.
Μπορεί βέβαια να ειπωθεί ‘και ο αγρότης χαζός είναι, δεν ξέρει ποιο είναι το συμφέρον του;’. Το επιχείρημα ότι ο αγρότης ελεύθερα μπορεί να διαπραγματευτεί τους όρους εκμετάλλευσής του είναι μάλλον γελοίο δεδομένου της δικής του αδυναμίας καθώς και της υπερβολικής ισχύς των εταιρειών στην αγορά. Ο δουλικός χαρακτήρας τυχών συμφωνιών είναι εκ των προτέρων δεδομένος. Άλλωστε ο μη συνεργάσιμος παραγωγός όντας αποκομμένος από την αγορά έχει ελάχιστες εναλλακτικές ατομικά να διεκδικήσει κάτι καλύτερο. Η ύπαρξη κάποιων συνεταιριστικών δομών πιθανόν να του εξασφάλιζε κάποια σχετική προστασία απέναντι στους αγροκολοσσούς, αλλά και γι’ αυτό από ό,τι φαίνεται έχουν προβλέψει. Στη χώρα μας πρωτοπόρα στον τομέα της συμβολαιοποίησης υπήρξαν τα καρτέλ της γαλακτοβιομηχανίας, τα οποία, αφού φρόντισαν να αγοράσουν κάθε συνεταιριστικό ανταγωνιστή, κατάφεραν επί χρόνια να δίνουν ψίχουλα στον παραγωγό τη στιγμή μάλιστα που πουλούσαν το ακριβότερο γάλα στην Ευρώπη. Κάποιοι, όπως η συνεταιριστική Δωδώνη, χάλαγαν κάπως τη σούπα εξασφαλίζοντας στους παραγωγούς της Ηπείρου σχετικά αξιοπρεπείς τιμές (η υψηλότερη στην αγορά), ενώ κατάφερνε να διατηρεί την κερδοφορία της. Οι προσπάθειες ξεπουλήματος της συνεταιριστικής εταιρείας τα τελευταία χρόνια έβρισκαν ανάχωμα την οργισμένη αντίσταση των κτηνοτρόφων. Στις μέρες μας, όχι τυχαία, η κυβέρνηση που τόσο πρόθυμα στηρίζει τον συμβολαιακό χαρακτήρα της αγροτικής παραγωγής, έχει θέσει ως προτεραιότητα την εκποίηση κάθε αξιόμαχης συνεταιριστικής μονάδας (Δωδώνη, ΣΕΚΑΠ, Βιομηχανία Ζάχαρης) η τουλάχιστον τον πλήρη εναρμονισμό των πρακτικών τους με αυτών της αγοράς (βλ. Θεσμικό πλαίσιο για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, τις συλλογικές οργανώσεις και την επιχειρηματικότητα του αγροτικού κόσμου). Αν οι προσπάθειες αυτές μείνουν αναπάντητες η φτωχομεσαία αγροτιά θα στερηθεί σημαντικά όπλα στον αγώνα της για αξιοπρεπή επιβίωση. Τα μόνα συμβόλαια που θα δώσουν ελπίδα και προοπτική στην ύπαιθρο είναι αυτά τα οποία θα ενώσουν τις ανάγκες των αγροτών με αυτές των ανέργων και εργαζομένων της πόλης για μια ποιοτικά αναβαθμισμένη παραγωγή που θα θρέφει δίχως να ληστεύει τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Συμβόλαια ενότητας και αγώνα και όχι παγίδες ελέγχου και εκφοβισμού από μια χούφτα εταιρίες που δεκάρα δε δίνουν τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες.
Καθώς μέσω του σε διαβούλευση νομοσχέδιου του Υπουργείου η συμβολαιακή γεωργία λαμβάνει και θεσμικό χαρακτήρα, αναγκαίο κρίνεται να διασαφηνιστεί κάπως αυτός ο πολυδιαφημισμένος όρος και να ειπωθούν και κάποιες ίσως δυσάρεστες αλήθειες. Μέσω της συμβολαιοποίησης το αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα επιδιώκει να 'ορθολογικοποιήσει' την παραγωγή στον αγρό με βάση τη λογική των δικών του αναγκών, δηλαδή τη συγκεντροποίηση και ομογενοποίηση (ποσοτικά και ποιοτικά) της παραγωγής έτσι ώστε να εναρμονιστεί με την εμπορική και βιομηχανική ζήτηση για άφθονες και ποιοτικά σταθερές πρώτες ύλες.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της εξειδίκευσης και τον πλήρη ελέγχο της παραγωγικής διαδικασίας που ενδέχεται να ξεκινάει από την προμήθεια στον αγρότη των απαραίτητων μέσων παραγωγής (σπόροι, λιπάσματα, μηχανήματα, νοικιασμένη γη κ.ά.) και φτάνει μέχρι την αγορά του προϊόντος. Οι όροι των συμφωνιών δύναται να περιλαμβάνουν μια σειρά από δεσμεύσεις όπως μέγιστη και ελάχιστη ποσότητα παραγωγής, χρήση συγκεκριμένων ποικιλιών καθώς και καλλιεργητικών μεθόδων ή μεθόδων εκτροφής, τιμές και τρόποι πληρωμής, χρόνο και τόπο παράδοσης, ρήτρες σε περίπτωση αθέτησης των συμφωνιών κ.ά. Όλα τα παραπάνω πλήρως εναρμονισμένα στις αυστηρές προδιαγραφές που τίθενται από τους γίγαντες του διεθνούς λιανεμπορίου. Με τον τρόπο αυτό ο αγρότης από ανεξάρτητος παραγωγός μέσα από τον σφιχτό εταιρικό έλεγχο μετατρέπεται σε κολίγο των αγροεταιρειών, οι οποίες μάλιστα αφού δεν τον προσλαμβάνουν δεν είναι υποχρεωμένες να ασφαλίζουν τον ίδιο η την παραγωγή του ή να τηρούν κάποια κρατική περιβαλλοντική νομοθεσία. Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που αρμέγουν τον συμβολαιακό αγρότη από παντού αναγκάζοντας τον να αγοράζει συγκεκριμένα αγροεφόδια και εξασφαλίζοντας φτηνό προϊόν δίχως κανένα ρίσκο ή διακύμανση τιμών. Με έναν σμπάρο, πολλά τρυγόνια.
Μπορεί βέβαια να ειπωθεί ‘και ο αγρότης χαζός είναι, δεν ξέρει ποιο είναι το συμφέρον του;’. Το επιχείρημα ότι ο αγρότης ελεύθερα μπορεί να διαπραγματευτεί τους όρους εκμετάλλευσής του είναι μάλλον γελοίο δεδομένου της δικής του αδυναμίας καθώς και της υπερβολικής ισχύς των εταιρειών στην αγορά. Ο δουλικός χαρακτήρας τυχών συμφωνιών είναι εκ των προτέρων δεδομένος. Άλλωστε ο μη συνεργάσιμος παραγωγός όντας αποκομμένος από την αγορά έχει ελάχιστες εναλλακτικές ατομικά να διεκδικήσει κάτι καλύτερο. Η ύπαρξη κάποιων συνεταιριστικών δομών πιθανόν να του εξασφάλιζε κάποια σχετική προστασία απέναντι στους αγροκολοσσούς, αλλά και γι’ αυτό από ό,τι φαίνεται έχουν προβλέψει. Στη χώρα μας πρωτοπόρα στον τομέα της συμβολαιοποίησης υπήρξαν τα καρτέλ της γαλακτοβιομηχανίας, τα οποία, αφού φρόντισαν να αγοράσουν κάθε συνεταιριστικό ανταγωνιστή, κατάφεραν επί χρόνια να δίνουν ψίχουλα στον παραγωγό τη στιγμή μάλιστα που πουλούσαν το ακριβότερο γάλα στην Ευρώπη. Κάποιοι, όπως η συνεταιριστική Δωδώνη, χάλαγαν κάπως τη σούπα εξασφαλίζοντας στους παραγωγούς της Ηπείρου σχετικά αξιοπρεπείς τιμές (η υψηλότερη στην αγορά), ενώ κατάφερνε να διατηρεί την κερδοφορία της. Οι προσπάθειες ξεπουλήματος της συνεταιριστικής εταιρείας τα τελευταία χρόνια έβρισκαν ανάχωμα την οργισμένη αντίσταση των κτηνοτρόφων. Στις μέρες μας, όχι τυχαία, η κυβέρνηση που τόσο πρόθυμα στηρίζει τον συμβολαιακό χαρακτήρα της αγροτικής παραγωγής, έχει θέσει ως προτεραιότητα την εκποίηση κάθε αξιόμαχης συνεταιριστικής μονάδας (Δωδώνη, ΣΕΚΑΠ, Βιομηχανία Ζάχαρης) η τουλάχιστον τον πλήρη εναρμονισμό των πρακτικών τους με αυτών της αγοράς (βλ. Θεσμικό πλαίσιο για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, τις συλλογικές οργανώσεις και την επιχειρηματικότητα του αγροτικού κόσμου). Αν οι προσπάθειες αυτές μείνουν αναπάντητες η φτωχομεσαία αγροτιά θα στερηθεί σημαντικά όπλα στον αγώνα της για αξιοπρεπή επιβίωση. Τα μόνα συμβόλαια που θα δώσουν ελπίδα και προοπτική στην ύπαιθρο είναι αυτά τα οποία θα ενώσουν τις ανάγκες των αγροτών με αυτές των ανέργων και εργαζομένων της πόλης για μια ποιοτικά αναβαθμισμένη παραγωγή που θα θρέφει δίχως να ληστεύει τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Συμβόλαια ενότητας και αγώνα και όχι παγίδες ελέγχου και εκφοβισμού από μια χούφτα εταιρίες που δεκάρα δε δίνουν τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου